ΠΑΛΑΙΣΤΙΝΗ, ΔΥΤΙΚΗ ΟΧΘΗ: ΜΙΑ ΖΩΝΤΑΝΗ ΦΥΛΑΚΗ!

«H ισραηλινή κυβέρνηση έχει κόψει το νερό σε ολόκληρες περιοχές που κατοικούν Παλαιστίνιοι», έλεγε η είδηση χθες και νομίζω πρώτη φορά έδωσα βάση και κατάλαβα τι ακριβώς σημαίνει. Ελέγχεις το νερό και τους φόρους, ελέγχεις τα πάντα.

Λίγο αργότερα, εν μέσω Ραμαζανιού, ακούω σε αγγλόφωνο τηλεοπτικό σταθμό της Μέσης Ανατολής μια άλλη είδηση: «Οι ισραηλινές αρχές επέτρεψαν στους κατοίκους της Γάζας να επισκεφτούν το Χαράμ ας Σαρίφ, όπου βρίσκεται το τέμενος Θόλος του Βράχου και το τζαμί Αλ Άκσα (8ου αιώνα)», κύριος χώρος ισλαμικής θρησκείας στην Ιερουσαλήμ.

Παρά το ενδιαφέρον μου για το Παλαιστινιακό, τέτοιες ειδήσεις δεν έχαιραν της προσοχής μου πριν την επίσκεψή μου στα χώματα της Δυτικής Όχθης. Όποιος δεν βρέθηκε εκεί, δεν αντιλαμβάνεται σε τι βαθμό «ρυθμισμένη» ή αν θέλετε «απορυθμισμένη» είναι η ζωή. Νομίζει ότι μόνο στην πολιορκημένη Γάζα υπάρχει το οξύτατο πρόβλημα. Τα πράγματα είναι πολύ διαφορετικά. Οι δυνάμεις κατοχής και ο κρατικός μηχανισμός απλώνεται σε όλη την γη των Παλαιστινίων. Κάπως έτσι αποφάσισα να γράψω για το σύντομο οδοιπορικό μου στην Δυτική Όχθη, γύρω από την πόλη της Βηθλεέμ. Ίσως έτσι οι ειδήσεις να γίνονται κατανοητές στη λεπτομέρειά τους.

Το συμπέρασμα είναι σαφές: Η Δυτική Όχθη- και όχι μόνο αυτή -είναι μια φυλακή για τους εναπομείναντες Παλαιστίνιους μόνιμους κατοίκους της.

Έξι ώρες μας πήρε να περάσουμε τα σύνορα από την Γέφυρα Χουσεΐν της Ιορδανίας- πέρασμα κυρίως για Παλαιστίνιους- στη Δυτική Όχθη. Σε απόσταση 50 μέτρων τρεις έλεγχοι, ερωτήσεις, ανακριτική συμπεριφορά ακόμη και σε τουρίστες. Γυναίκες υπερήλικες με τοπική παλαιστινιακή ενδυμασία πήγαιναν στα χωριά τους και έπρεπε να περάσουν τους ελέγχους, να πληρώσουν βίζα, να υποστούν τη βάσανο των δυνάμεων ασφαλείας -με ή χωρίς πολιτικά- με σκοπό να αποθαρρύνονται να έρχονται στον τόπο τους.

Κατεβαίνοντας από το λεωφορείο παλαιστινιακής εταιρείας που σε φέρνει από το ιορδανικό συνοριακό σταθμό στο ισραηλινό σταθμό συνοριακού ελέγχου, αντιλαμβάνεσαι αμέσως ότι βρίσκεσαι σε περιοχή κρίσης. Οι υπάλληλοι του λεωφορείου επιδεικτικά, σχεδόν τελετουργικά επιδεικτικά, πετάνε βίαια όλες τις αποσκευές στο πάτωμα, σε ένδειξη μη αναγνώρισης του συνοριακού ελέγχου που θα ακολουθήσει. Τραβάω σαστισμένη φωτογραφίες και σε χρόνο μηδέν με πλησιάζει ένας μυστικός αστυνομικός με πολιτικά και ζητά να τις δει. Κάνω πως δεν τις εντοπίζω στη μηχανή μου, χρονοτριβώ τόσο που βαριέται. «Βίντεο τραβήξατε», μου λέει. «Όχι», απαντώ και απομακρύνεται.

7

8

Οι περισσότεροι κάτοικοι της Ιορδανίας παλαιστινιακής καταγωγής -ακόμη και με ιορδανικό διαβατήριο -δεν λαμβάνουν ποτέ βίζα. Άλλοι έχουν ακόμη διαβατήριο ή ταυτότητα πρόσφυγα και ζουν σε πρώην προσφυγικούς καταυλισμούς της ιορδανικής πρωτεύουσας, του Αμμάν ή πιο βόρεια, κοντά στο Τζάρες και αλλού. Οι καταυλισμοί αυτοί είναι πια προάστια ενσωματωμένα στις πόλεις, αισθητά υποβαθμισμένα. Οι έχοντες χαρτιά με καθεστώς πρόσφυγα- παρά τα δειλά βήματα για άνοιγμα- δεν μπορούν να εργαστούν στο ιορδανικό δημόσιο, αν και τόσες γενεές μεγάλωσαν στη χώρα. Φανταστείτε, μετά από τόσα χρόνια - από τη δεκαετία του ΄50 και του΄60 που άρχισε η αραβο-ισραηλινή διένεξη για το Παλαιστινιακό- και δεν υπάρχει πλήρη ενσωμάτωση. Και αυτό συμβαίνει, παρότι η Ιορδανία προβάλει τόσο έντονα και υποκριτικά, θα έλεγα, το σεβασμό της στο μεγάλο ποσοστό κατοίκων Παλαιστινιακής καταγωγής που βρίσκονται στη χώρα. Για τους περισσότερους όμως, είναι ανεκπλήρωτο όνειρο να περάσουν τα σύνορα για τα πάτρια εδάφη. Πολλοί Παλαιστίνιοι, οι πιο εύρωστοι οικονομικά, αποτελούν τον επιχειρησιακό, οικονομικό μοτέρ ανάπτυξης της Ιορδανίας και έχουν συμβάλει στην οικονομική εξέλιξη του Αμμάν και της χώρας που στοχευόμενα από τις μεγάλες δυνάμεις ιδρύθηκε ακριβώς γι αυτό, για να τους «φιλοξενήσει». Είναι η πλέον υπολογίσιμη οικονομική δύναμη που όμως αντιμετωπίζεται με καχυποψία, τόσο από τους ιορδανούς, όσο και από το κράτος. Η υποκρισία και πολιτική σκοπιμότητα είναι τόσο εξόφθαλμη. Η παλαιστινιακή και η ιορδανική σημαία διαφοροποιούνται μόνο ως προς ένα αστέρι και συχνά κυματίζουν πλάι πλάι, ωστόσο η σχέση της χώρας με το Ισραήλ και τις μυστικές του υπηρεσίες είναι σκανδαλωδώς στενές. Έτσι υπάρχει μεγάλη ανοχή στα σχέδια του Ισραήλ, κυρίως ότι αφορά τα Δυτική Όχθη (West Bank) και τη Γάζα.

Από τα ιορδανικά σύνορα με λεωφορεία κατευθύνεται κανείς στην Ιερουσαλήμ και από εκεί πάλι με λεωφορείο για Δυτική Όχθη φτάνει σε νέο συνοριακό σταθμό που ελέγχεται από την Παλαιστινιακή Αρχή. Εκεί αντικρίζει περιμετρικά της Δυτικής Όχθης το τείχος που χτίζουν οι ισραηλινοί με στόχο να περικυκλώσουν την West Bank και συρματοπλέγματα, πολλά συρματοπλέγματα. Ο έλεγχος εδώ είναι χαλαρός.

Σύμφωνα με την τελευταία συμφωνία μεταξύ Ισραήλ και Παλαιστινιακής Αρχής υπάρχουν τρεις διοικητικές ζώνες.

Πρώτη διοικητική ζώνη: Η αστική παλαιστινιακή περιοχή - παλαιστινιακές πόλεις- που διοικείται από την Παλαιστινιακή Αρχή, ελέγχεται όμως από τους Ισραηλινούς. Τα έσοδα από φόρους εισπράττονται από το ισραηλινό κράτος και αυτό συντηρεί την κρατική μηχανή. Αυτό είναι και το κουμπί της υπόθεσης, αφού ανά πάσα στιγμή μπορεί το κράτος του Ισραήλ να κόψει τη χρηματοδότηση για σχολεία, νοσοκομεία και άρα και την ύδρευση, όπου και όποτε θέλει να εξυπηρετήσει τους δικούς του σκοπούς.

Στην αστική ζώνη η δόμηση επιτρέπεται.

Δεύτερη διοικητική Ζώνη: Περιμετρικά των αστικών περιοχών. Διοικείται και ελέγχεται από τους ισραηλινούς. Αυτοί έχουν το μαχαίρι, αυτοί και το πεπόνι. Οι Παλαιστίνιοι ακολουθούν διαφορετικούς δρόμους από τους ισραηλινούς με τα οχήματά τους και υπάρχουν έλεγχοι και απαγόρευση ελεύθερης μετακίνησης από και προς τα χωριά και τις πόλεις. Για να πας στην Ιερουσαλήμ για παράδειγμα, πρέπει να το εγκρίνουν οι ισραηλινές αρχές, αν το εγκρίνουν. Η δόμηση είναι ελεγχόμενη και έχουν αναφερθεί κατεδαφίσεις σπιτιών Παλαιστινίων εν μια νυκτί, όταν για κάποιο λόγο ο ιδιοκτήτης έπρεπε να «παραδειγματιστεί».

Σε κάθε εκδήλωση των ισραηλινών δεν διαισθάνεσαι προσπάθεια συμβίωσης. Δικαιολογημένα αποκαλούνται «δυνάμεις κατοχής». Συμπεριφέρονται ακριβώς έτσι. Το αισθάνεται ακόμη και ο ανυποψίαστος επισκέπτης.

Το τείχος που περιβάλει την πόλη της Βηθλεέμ που επισκεφτήκαμε, εκτίνεται ήδη 70 χιλιόμετρα μέσα σε αυτή τη δεύτερη διοικητική ζώνη και «φιλοδοξεί» να περικυκλώσει την Δυτική Όχθη, ασφυχτικά. Κόβει την ανάσα. Σε μια περίπτωση ενός σπιτιού στις παρυφές της πόλης το σπίτι περιβάλλεται από το τείχος από τρεις πλευρές! Πλέον δεν κατοικείται. Κωμικοτραγικό.

Σε άλλο ένα «Τείχος του μίσους» (όπως κάποτε λέγαμε εκείνο που χώριζε το Βερολίνο σε Δυτικό και Ανατολικό) ακτιβιστές από όλο τον κόσμο έχουν αφήσει τα μηνύματά τους μέσω graffiti’s που αποτελούν πλέον αξιοθέατα που σου δείχνουν οι ταξιτζήδες, εξοικονομώντας με αυτή την τουριστική tour κάτι για τα προς το ζην. Ανάμεσά τους προεξέχουσα θέση στην «τουριστική ξενάγηση» κατέχουν τα graffiti’s του Banksy, τα οποία βρίσκονται σε ένα βενζινάδικο, σε κάποιον τοίχο μέσα στα χωράφια και αλλού, διάσπαρτα. Νομίζω πως επίτηδες τα έκανε σε χώρους που θα παρείχαν δυνατότητα «εκμετάλλευσης» από τους τοπικούς «επιχειρηματίες», ως έναν ιδιότυπο τρόπο οικονομικής ενίσχυσής τους. Ίσως.

Τρίτη διοικητική Ζώνη: Αποτελεί το 60% της Παλαιστινιακής υπαίθρου και απαγορεύεται κάθε οικοδομική ή επιχειρηματική δραστηριότητα στους Παλαιστινίους. Ούτε αγροτικούς δρόμους, ούτε γεωτρήσεις, ούτε πηγάδι δεν ανοίγεται χωρίς την άδειά του ισραηλινού κράτους. Εδώ όμως συστηματικά ανάμεσα στα παλαιστινιακά χωριά ξεφυτρώνουν σαν τα μανιτάρια ολόκληροι νεόδμητοι οικισμοί-χωριά εποίκων που ως συνήθως είναι "βασιλικότεροι του βασιλέως" με σκοπό την αλλοίωση της σύνθεσης του πληθυσμού.

Όλη τη διάρκεια της περιήγησής μου σε αυτό τον τόπο, ένας κόμπος ήταν μόνιμα στο λαιμό. Δεν ξέρω πώς μερικοί κατορθώνουν να ελπίζουν ακόμη σε μετριοπαθείς λύσεις, σε διάλογο μεταξύ των δύο πλευρών. Επίσης δεν αντιλαμβάνομαι πώς είναι αποδεχτή η χρηματοδότηση προγραμμάτων με τη συμμετοχή μελών Μη Κυβερνητικών Οργανώσεων, ισραηλινών και Παλαιστινίων, που αφορούν κυρίως τον αγροτικό τομέα και την αγροτική επιχειρηματικότητα. Η ύπαρξη και εξελισσόμενη ανέγερση του τείχους αποτελεί ένα παραλογισμό που μόνο αυτό -για να μην αναφερθώ στον αποκλεισμό της Γάζας- μπορεί να προκαλέσει θυμό, οργή και αποτροπιασμό. Ομολογώ πως πολύ δύσκολα θα αποδεχόμουν με το τείχος σε απόσταση αναπνοής, μέσα στα πόδια μου, στην καθημερινότητά μου να συνεργαστώ, ως κάτοικος της Δυτικής Όχθης, με τον ΟΗΕ και άλλες ΜΚΟ για την διάνοιξη παραδείγματος χάριν αγροτικού δρόμου. Είναι δυσανάλογη του προβλήματος η παρέμβαση. Ήθελα να το φωνάξω, να ουρλιάξω για το άδικο, ώσπου έπιασα κουβέντα με τον Χασάν, τον μετριοπαθή ταξιτζή που γνωρίσαμε και ζει με τα 6 παιδιά του στην Β΄ Ζώνη, κοντά στην πόλη της Βηθλεέμ.

Δεν είναι επισκέπτης που αύριο θα φύγει. Μένει εκεί και έζησε στα 60 χρόνια του όλες της φάσεις του Παλαιστινιακού. Μας το είπε καθαρά: "Μόνοι μας δεν μπορούμε να κάνουμε τίποτα, αφού δεν ορίζουμε τη γη μας. Χρειαζόμαστε βοήθεια από έξω. Δεν υπάρχει μέλλον για κανένα νέο εδώ, γι αυτό και όλοι θέλουν να φύγουν. Το ξέρουμε ότι θα ζήσουμε μαζί. Δεν γίνεται διαφορετικά."

Σεβάστηκα το ότι ήταν ο τόπος του και θα μείνει εκεί, όταν εγώ θα έχω φύγει και δεν είπα τίποτα.

Τον άκουγα μόνο: “Έτσι δεν πάει άλλο”, μου είπε. “Ίσως αν συνεχίζονταν οι συνομιλίες του Όσλο.. αν καθίσουμε στο ίδιο τραπέζι και συζητήσουμε, ίσως να τα βρούμε... πρέπει να προσπαθήσουμε. Εμείς μάλλον δεν θα προλάβουμε να δούμε μια λύση, αλλά τα παιδιά μας…”

Προσωπικά δεν το πιστεύω. Και εκείνος το ίδιο μου φάνηκε, απλά ήθελε να το ελπίζει , για τα έξι παιδιά του...

Μια ταβέρνα ακριβώς δίπλα στο «αξιοθέατο» -τείχος έχει εξαιρετικό τοπικό φαγητό και τοπική μπύρα. Δεν είναι εγκαταλειμμένη η πόλη της Βηθλεέμ και τα γύρω χωριά. Κάθε άλλο. Οι απανταχού πρόσφυγες Παλαιστίνιοι φροντίζουν με κάθε τρόπο τα πατρικά τους σπίτια και χτίζουν νέα, όπου επιτρέπεται, φυσικά και με όρους που βάζουν οι ισραηλινοί.

Εγκατάλειψη; Όχι, δεν αισθάνεσαι.

Την ανάσα να σου κόβεται σε κάθε βήμα, αυτό αισθάνεσαι και έναν κόμπο στο λαιμό. Μια ασφυξία, κάτι το κλειστοφοβικό. Ένα αίσθημα εγκλεισμού σε αυτή την ιδιότυπη ζωντανή φυλακή.

13

14

6

11