ΤΟ ΓΚΟΥΡΜΕ ΤΟΥ ΕΓΚΕΦΑΛΟΥ

Το 1998 ο ιστορικός περί θεμάτων μαγειρικής Μάικλ Σάιμονς βασισμένος στην ιδέα ότι το μαγείρεμα επηρεάζει πολλούς τομείς της ζωής, από τη διατροφή μέχρι την κοινωνία, συμπέρανε ότι αυτό είναι ακριβώς ο χαμένος κρίκος που καθόρισε την ουσία του ανθρώπου.

«Αποδίδω τον εξανθρωπισμό μας στους μάγειρες», έγραψε.Το συμπέρασμα του μπορεί να θεωρηθεί αυθαίρετο, ωστόσο έρχεται ο Ρίτσαρντ Ράνγκεμ, καθηγητής βιολογικής ανθρωπολογίας στο Χάρβαρντ, επιμελητής της συμπεριφορικής βιολογίας πρωτευόντων στο Μουσείο του Πίμποντι και διευθυντής του σχεδίου Κιμπάλε για τους χιμπατζήδες της Ουγκάντα, όχι απλώς να του δώσει δίκιο αλλά να δικαιώσει την άποψή του, μέσα από μια μελέτη που διαβάζεται ως μυθιστόρημα.

Το «Παίρνοντας φωτιά» με υπότιτλο «Πως η μαγειρική μας έκανε ανθρώπους» (μετάφραση Γιάννη Δήμας, εκδόσεις «Αυγό») αποτελεί ελεγεία στη μαγειρική ή μάλλον στη δυνατότητα που δόθηκε μέσω αυτής στον άνθρωπο να γίνει αυτό που είναι σήμερα. Για να το θέσουμε διαφορετικά: φανταστείτε πόσο χρόνο και κόπο χρειαζόταν ο πρωτόγονος, ο πολύ μακρινός μας πρόγονος, να τρώει ωμές ρίζες ή κρέας και στη συνέχεια πόσος χρόνος επίσης χρειαζόταν για χωνέψει αυτές τις ωμές τροφές.

Παράλληλα, σκεφτείτε και όλο το χρόνο και τον κόπο του, προκειμένου να συγκεντρώσει την τροφή του, να ψάξει για τις ρίζες, να σκοτώσει ένα ζώο ή ίσως και να βρει το πτώμα του. Εν ολίγοις αυτός ο φουκαράς ο πρόγονος δεν έκανε άλλο, όλη μέρα, από το να ψάχνει και να μασάει. Έψαχνε την ημέρα (12ωρης διάρκειας) και μασούσε ξοδεύοντας το 42% του χρόνου του.Στην πορεία από τον πίθηκο στον άνθρωπο η κρεοφαγία ήταν εκείνη που έδωσε ώθηση στην ανθρώπινη εξελικτική διαδικασία μετατρέποντας τους αυστραλοπίθηκους που έμοιαζαν με χιμπατζήδες σε «επιδέξιους» που διέθεταν μεγαλύτερο εγκέφαλο και χρησιμοποιούσαν λεπίδες.

Κι ύστερα ήρθε ο Homo Erectus με τις μικρές του γνάθους και τα μικρά δοντάκια του. Ήταν ο πρώτος μάγειρας. Και για να γίνει τέτοιος είχε χρησιμοποιήσει τη φωτιά. Το αποτέλεσμα; Το φαγητό έγινε ασφαλέστερο, απέκτησε πλούσια γεύση, επιβραδύνθηκε η αλλοίωσή του.

Παράλληλα, αυξήθηκε το ποσοστό των θερμίδων χαρίζοντας στους καταναλωτές του βιολογική υπεροχή. Ειδικότερα για ότι αφορά τις γυναίκες το ωμό φαγητό προκαλούσε μερική ή πλήρη αμηνόρροια, με την πιθανότητα σύλληψης να μειώνεται. Στην αντίθετη περίπτωση όλα γίνονταν ευκολότερα ως και ο απογαλακτισμός αφού τα μωρά μπορούσαν να λαμβάνουν στερεή αλλά μαλακή, φυσικά μαγειρεμένη, τροφή.

Και ο εγκέφαλος; Αυτός που κάνει τη διαφορά;

Ε, αυτός χρησιμοποιεί περίπου το 20% του ενεργειακού προϋπολογισμού μας ενώ αντιστοιχεί στο 2,5% του σωματικού μας βάρους. Κάποτε ήταν μικρούλης, η στροφή όμως προς την κρεοφαγία και την επεξεργασία του κρέατος (φωτιά) πριν από 2.000.000 χρόνια τον βοήθησαν να μεγαλώσει φτάνοντας τα 612 κ.ε. («επιδέξιοι»). Και μεγάλωσε ακόμα περισσότερο για να φτάσει στα 870 κ. ε. στους αρχαιότερους Homo Erectus, για να καταλήξει πριν από 1.000.000 χρόνια στα 950 κ. ε. περίπου και πριν από 800.000 χρόνια στα 1.200 κ.ε. ως αποτέλεσμα της μαγειρεμένης τροφής.

Το κρέας έκανε επίσης τη διαφορά και για ότι αφορά τον «γάμο». Τα αρσενικά θα το προμηθεύονταν με δυσκολία και θα έδιναν μικρό μέρος από αυτό στις γυναίκες που ανταποδίδοντας τη χάρη θα μάζευαν φυτικές τροφές. Το αποτέλεσμα ήταν ένα πρώτο είδος νοικοκυριού. Σε έρευνες που έχουν γίνει σε μη εξελιγμένες κοινωνίες (π.χ. Χάτζα στη Τανζανία) το πρότυπο αυτό ακολουθείται ακόμα, το δε εκπληκτικό είναι πως ενώ σε κάποιες περιπτώσεις τα αρσενικά δεν προβληματίζονται καθόλου με την ελευθεριότητα στη σεξουαλική συμπεριφορά των συζύγων, είναι ικανά να τις κάνουν ασήκωτες στο ξύλο στην περίπτωση που δώσουν τροφή σε ένα αρσενικό που ζει μόνο του.

Στη φυλή των Ινουίτ όπου η οικιακή συνεισφορά των γυναικών είναι ζωτική επειδή ετοιμάζουν το γεύμα με σάγο γίνονται κανονικές επιδρομές για να απαγάγουν τις καλύτερες (μαγείρισσες) ανάμεσά τους.

Εν κατακλείδι το μαγείρεμα έγινε το κλειδί για την ανάπτυξη του πολιτισμένου κόσμου, είναι όμως και αυτό που έβαλε τέλος στην αυτάρκεια του ατόμου.

Η ανθρωπολόγος Κάθριν Περλές λέει χαρακτηριστικά: «Το μαγείρεμα δεν χρειάζεται να αποτελεί κοινωνική δραστηριότητα, αλλά η γυναίκα χρειάζεται τον άντρα για να της προμηθεύει την τροφή, και την κοινωνία για να τον υποστηρίζει. Ο άντρας βασίζεται στη γυναίκα του για να τον θρέφει, και σε άλλους άντρες που σέβονται τη σχέση του με αυτή. Χωρίς ένα κοινωνικό δίκτυο που να καθορίζει, να υποστηρίζει και να επιβάλλει κοινωνικούς κανόνες, το μαγείρεμα θα οδηγούσε στο χάος».